Bệnh xơ gan là gì? Đây là câu hỏi mà rất nhiều người lo lắng khi nghe nhắc đến căn bệnh này bởi tính chất nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Lifamax sẽ giúp bạn hiểu rõ về bệnh xơ gan để chủ động phòng tránh, phát hiện sớm và điều trị kịp thời, hạn chế tối đa những hậu quả nặng nề cho lá gan cũng như toàn bộ cơ thể.
Bệnh xơ gan là gì? Khái Niệm Bệnh Xơ Gan
Xơ gan là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến và phức tạp nhất liên quan đến gan. Khi bị xơ gan, cấu trúc và chức năng của gan bị phá hủy nghiêm trọng dẫn tới rối loạn các quá trình thiết yếu. Hiểu sâu về định nghĩa cũng như các dạng bệnh sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về căn bệnh dai dẳng này.
Định nghĩa xơ gan
Xơ gan là tình trạng mô gan bình thường bị thay thế dần bằng các mô sẹo (xơ), làm mất khả năng thực hiện các chức năng sống còn của gan.
Trong quá trình tổn thương kéo dài, các tế bào gan chết đi và được thay thế bằng mô xơ cứng. Những mô sẹo này làm thay đổi cấu trúc vi mô của gan, cản trở dòng máu lưu thông qua gan, gây nên tăng áp lực tĩnh mạch cửa và suy giảm chức năng gan.
Phân loại: giữa xơ gan cấp tính và mãn tính
Dựa theo thời gian tiến triển, xơ gan chia thành hai thể chính: xơ gan cấp tính (hiếm gặp) và xơ gan mạn tính (phổ biến).
Xơ gan mạn tính là dạng gặp nhiều nhất. Đây là hệ quả của các bệnh gan tiến triển lâu dài như viêm gan virus, nghiện rượu, gan nhiễm mỡ,… Sự tích tụ tổn thương kéo dài nhiều năm khiến các mô gan bị xơ hóa từng phần rồi lan rộng, làm gan mất dần chức năng.
Xơ gan cấp tính rất hiếm, thường do tác nhân cực mạnh gây huỷ hoại nhanh chóng mô gan trong thời gian ngắn như do ngộ độc thuốc, hóa chất hoặc sốc gan sau phẫu thuật.
Nguyên Nhân Gây Ra Bệnh Xơ Gan
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến sự phá hủy dần dần các tế bào gan, gây nên tình trạng xơ hóa. Một số yếu tố nguy cơ nổi bật bao gồm virus, rượu bia, rối loạn chuyển hóa, bệnh tự miễn,…
Viêm gan virus (Hepatitis B, C)
Viêm gan siêu vi được xem là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh xơ gan trên toàn cầu, đặc biệt ở châu Á.
Virus viêm gan B và C xâm nhập vào cơ thể qua đường máu, dịch tiết hoặc từ mẹ truyền sang con. Khi vào gan, virus nhân lên và kích thích hệ miễn dịch tấn công, gây viêm mạn tính kéo dài, phá hủy từ từ các tế bào gan.
Uống rượu bia quá mức
Lạm dụng rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan trên phạm vi toàn thế giới, nhất là ở các nước phát triển.
Béo phì và tiểu đường
Hội chứng chuyển hóa, trong đó béo phì và đái tháo đường type 2, ngày càng trở thành nguyên nhân quan trọng gây xơ gan, còn gọi là xơ gan do gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD/NASH).
Các bệnh lý tự miễn dịch
Một số bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch nhầm lẫn gan là “kẻ thù” rồi tấn công, cũng góp phần gây xơ gan. Tiêu biểu là viêm gan tự miễn, viêm đường mật nguyên phát, xơ hóa mật nguyên phát…
Di truyền và yếu tố môi trường
Ngoài ra, một số yếu tố di truyền như bệnh Wilson, thừa sắt (hemochromatosis), thiếu men alpha-1 antitrypsin… cũng làm tăng nguy cơ tổn thương và xơ hóa gan.
Triệu Chứng Của Bệnh Xơ Gan
Một trong những thách thức lớn trong việc điều trị xơ gan là bệnh diễn biến âm thầm trong nhiều năm, triệu chứng nghèo nàn ở giai đoạn đầu, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các vấn đề tiêu hóa thông thường.
Các triệu chứng giai đoạn đầu
Giai đoạn sớm, khi mô gan mới bắt đầu bị xơ hóa, người bệnh thường không có biểu hiện rõ rệt hoặc chỉ thấy các triệu chứng mơ hồ như:
- Mệt mỏi, suy nhược kéo dài không rõ nguyên nhân
- Ăn uống kém, đầy bụng, khó tiêu
- Buồn nôn nhẹ, sụt cân từ từ
- Đôi khi đau tức nhẹ vùng hạ sườn phải
Do triệu chứng không đặc hiệu, nhiều người xem nhẹ, nghĩ là do stress, rối loạn tiêu hóa hoặc tuổi già. Đây chính là lý do bệnh thường được phát hiện muộn.
Triệu chứng khi bệnh nặng
Khi xơ gan tiến triển, mô sẹo lan rộng phá hủy phần lớn nhu mô gan, các triệu chứng sẽ rõ rệt và nghiêm trọng hơn:
- Vàng da, vàng mắt do tăng bilirubin trong máu
- Ngứa toàn thân, do ứ đọng các chất độc
- Phù chân, cổ trướng (bụng to chứa dịch)
- Xuất huyết dưới da (chấm đỏ, bầm tím dễ dàng)
- Giãn mao mạch hình mạng nhện trên da
- Lú lẫn, rối loạn ý thức do não bị nhiễm độc (bệnh não gan)
- Đau nặng vùng gan, sút cân nhanh, suy kiệt
Các triệu chứng này báo hiệu gan đã suy chức năng nghiêm trọng, cần nhập viện điều trị tích cực để tránh biến chứng đe dọa tính mạng.
Chẩn Đoán Bệnh Xơ Gan
Ngày nay, với sự tiến bộ của y học, việc chẩn đoán xơ gan trở nên ngày càng chính xác và toàn diện hơn. Để khẳng định bệnh, bác sĩ sẽ dựa vào tổng hợp các phương pháp: khám lâm sàng, xét nghiệm máu, hình ảnh học và đôi khi cần sinh thiết mô gan.
Các phương pháp kiểm tra y tế
Khám lâm sàng vẫn là bước đầu tiên không thể thiếu nhằm đánh giá triệu chứng và các dấu hiệu đặc trưng.
Tiếp theo, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng nhằm:
- Đánh giá chức năng gan
- Phát hiện nguyên nhân gây xơ gan
- Xác định mức độ tổn thương gan
- Tầm soát các biến chứng
Kỹ thuật chẩn đoán ngày càng phong phú, phối hợp đa dạng giúp nâng cao độ chính xác và cá nhân hóa phác đồ điều trị.
Xét nghiệm máu
Một loạt xét nghiệm máu được sử dụng, bao gồm:
- AST, ALT: men gan tăng cao khi tế bào bị tổn thương
- Bilirubin: tăng cao phản ánh suy chức năng gan
- Albumin: giảm do gan không tổng hợp đủ
- INR/Prothrombin time: tăng, rối loạn đông máu
- Công thức máu: tiểu cầu giảm do tăng áp lực cửa
- Marker đặc hiệu: HBsAg, Anti-HCV để tìm nguyên nhân
- Alpha-fetoprotein (AFP) để tầm soát ung thư gan
Ngoài ra, còn có các marker huyết thanh mới giúp đánh giá mức độ xơ hóa như FibroTest, APRI…
Việc theo dõi định kỳ các chỉ số này còn giúp đánh giá tiến triển bệnh và hiệu quả điều trị.
Siêu âm và hình ảnh học
Siêu âm gan là phương tiện đơn giản, an toàn, thường quy để khảo sát cấu trúc gan.
Sinh thiết gan
Phương pháp này được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán xơ gan, phân biệt các nguyên nhân khác nhau và đánh giá giai đoạn bệnh.
Điều Trị Bệnh Xơ Gan
Xơ gan là bệnh lý mạn tính, hiện nay chưa thể phục hồi hoàn toàn mô gan đã bị xơ hóa. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học, các phương pháp điều trị giúp làm chậm tiến triển, kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng sống của người bệnh.
Phác đồ điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa đóng vai trò chính, tập trung vào:
- Kiểm soát nguyên nhân gây xơ gan
- Hạn chế tiến triển xơ hóa
- Điều trị triệu chứng và biến chứng
Việc điều trị nội khoa cần cá thể hóa dựa trên giai đoạn bệnh, nguyên nhân và biến chứng đi kèm.
Can thiệp ngoại khoa
Khi nội khoa không hiệu quả hoặc có biến chứng, can thiệp ngoại khoa sẽ được cân nhắc như:
- Nối cửa – chủ (TIPS) để giảm tăng áp lực tĩnh mạch cửa, hạn chế xuất huyết tiêu hóa
- Phẫu thuật cắt bỏ u gan nếu xuất hiện ung thư giai đoạn sớm trên nền xơ gan
- Ghép gan: giải pháp tối ưu cho xơ gan giai đoạn cuối, suy gan nặng không đáp ứng điều trị khác
Ngày nay, ghép gan có tỷ lệ thành công cao, mở ra hy vọng sống mới cho nhiều bệnh nhân. Tuy nhiên, chi phí, nguồn tạng hiến và chăm sóc sau ghép vẫn là thách thức lớn.
Các biện pháp điều trị triệu chứng
Song song với điều trị căn nguyên, kiểm soát triệu chứng đóng vai trò quan trọng:
- Chế độ ăn nhạt, hạn chế muối để giảm phù và báng bụng
- Bổ sung vitamin, khoáng chất để cải thiện dinh dưỡng
- Tránh dùng các thuốc độc cho gan
- Điều trị các biến chứng: nhiễm trùng, tiêu hóa, rối loạn đông máu… kịp thời
Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống
Thay đổi thói quen sinh hoạt là chìa khóa hỗ trợ điều trị hiệu quả:
- Ngừng hoàn toàn rượu bia
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, giảm mỡ động vật
- Tăng cường vận động phù hợp
- Giữ cân nặng lý tưởng
- Quản lý tốt các bệnh kèm theo như tiểu đường, tăng huyết áp
Ý thức chủ động thay đổi lối sống giúp giảm tải cho gan, hạn chế tiến triển xơ hóa và biến chứng.
Kết Luận
Bài viết đã cung cấp cho bạn đọc cái nhìn toàn diện về bệnh xơ gan là gì – từ định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng đến cách chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa.
Xơ gan là một căn bệnh mạn tính, nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh và kiểm soát nếu chúng ta hiểu đúng và hành động sớm. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tiêm phòng đầy đủ, kiểm tra sức khỏe định kỳ đóng vai trò then chốt để bảo vệ lá gan.
Hãy ghi nhớ rằng, gan khỏe là nền tảng cho một cơ thể khỏe mạnh. Quan tâm, chăm sóc gan ngay từ hôm nay chính là cách tốt nhất để phòng ngừa các biến chứng nặng nề, nâng cao chất lượng sống và tận hưởng trọn vẹn cuộc sống.
